مدیران صنعتی دولت سیزدهم از روز نخست وعده افزایش تولید خودرو و نزدیک شدن به ظرفیت‌های اسمی را دادند؛ بر همین اساس نیز سال گذشته شاهد بودیم که تولید خودرو به یک میلیون و ۳۴۸ هزار دستگاه رسید که سهم سواری‌ها حدود یک میلیون و ۱۸۰ هزار دستگاه بود. البته وعده‌ای که برای سال ۱۴۰۱ داده شده بود تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه بود که تقریبا بیش از ۲۵۰ هزار دستگاه کمتر از هدفگذاری‌ها بود.
با ورود به سال ۱۴۰۲ مدیران صنعتی دولت وعده تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار تا یک میلیون و ۷۰۰ هزار دستگاه خودرو را تا پایان سال دادند؛ وعده‌ای که در صورت تحقق می‌توانست بخش بزرگی از تقاضای انباشت‌شده و واقعی را پاسخ دهد و به عنوان یک اهرم جدی در کاهش دلال‌بازی‌ها در بازار خودرو و کم شدن گپ قیمتی بین بازار و کارخانه نقش ایفا کند. در این بین برای دستیابی به هدف پیش‌بینی‌شده خودروسازان باید هر ماه حدود ۱۴۲ هزار دستگاه خودرو تولید کنند، اما با این حال براساس گزارشی که ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر شده، تولید انواع خودرو طی ۹ ماهه امسال به ۹۸۹ هزار و ۹۱۳ دستگاه رسیده است؛ یعنی به صورت میانگین ماهانه کمتر از ۱۱۰ هزار دستگاه خودرو تولید شده است. بنابراین تولید خودرو تقریبا ۲۳ درصد نسبت به برنامه‌های پیش‌بینی‌شده عقب است.
از سوی دیگر، تولید خودرو در آذرماه کمتر از آذر و آبان پارسال بوده است؛ در این ماه ۱۰۱ هزار و ۲۳۰ دستگاه خودرو تولید شده در حالی که در آبان و آذر پارسال به ترتیب ۱۰۵ هزار و ۵۰۰ و ۱۱۰ هزار و ۴۷۲ دستگاه خودرو تولید شده بود.

تا پایان سال چند خودرو باید تولید شود؟
در مجموع تا پایان آذر ۹۸۹ میلیون و ۹۱۳ هزار دستگاه خودرو تولید شده که اگر قرار باشد برنامه تولید یک میلیون و ۷۰۰ هزار دستگاهی محقق شود؛ یعنی باید طی سه ماه مانده تا پایان سال بیش از ۷۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید شود. به عبارت دیگر باید طی سه ماه پیش رو، ماهانه بیش از ۲۳۶ هزار دستگاه خودرو تولید شود تا وعده وزارت صمت برای تحقق تولید ۷/۱ میلیون خودرو رنگ واقعیت بگیرد.
طی سال جاری هر ماه، میانگین کمتر از ۱۱۰ هزار دستگاه خودرو تولید شده که اگر قرار باشد همین روال تا پایان سال تداوم داشته باشد به صورت تقریبی تا انتهای سال ۱۴۰۲ حدود یک میلیون و ۳۲۰ هزار دستگاه خودرو تولید خواهد شد که یعنی ۵/۷۷ درصد از برنامه مدنظر وزارت صمت محقق خواهد شد که بیانگر عقب‌ماندگی حدود ۵/۲۲ درصدی از برنامه است.
از سوی دیگر، اگر قرار بود وعده وزارت صمت برای تحقق تولید یک میلیون و ۷۰۰ هزار دستگاه خودرو محقق شد تا پایان آذرماه باید حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار دستگاه تولید می‌شد، اما با این حال تولید خودرو تا پایان نهمین ماه سال کمتر از یک میلیون دستگاه بوده است.
بنابراین تولید خودرو بر‌خلاف وعده‌های وزارت صمت پیش رفته و نتوانسته آرزوهای سیاستگذار را محقق کند و به جای تولید یک میلیون و ۷۰۰ هزار و حتی یک میلیون و ۶۰۰ هزار تنها یک میلیون و ۳۲۰ هزار خودرو تولید خواهد شد.
البته ذکر این نکته ضروری است که با وجود اینکه برنامه مدنظر وزارت صمت برای رشد تولید خودرو طی امسال محقق نشده، اما این نکته را نیز نباید فراموش کرد که به ‌هر‌حال در مقایسه با سال گذشته، تولید رشد ۱۳ درصدی را به خود دیده است. بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به تجربه امسال، بهتر است وزارت صمت برای سال آینده برنامه‌ای د‌قیق‌تر بچیند که مجبور به عقب‌نشینی از آن نشود؛ برنامه‌ای که منطبق با واقعیت‌ها باشد و آرزوهای سیاستگذاران خودرویی را در بر نداشته باشد.

افت تولید اتوبوس و مینی‌بوس
بررسی جزئیات تولید انواع خودرو نشان می‌دهد که از ۶ دسته خودرو، ۲ دسته افت تولید و ۴ دسته رشد تولید را تجربه کرده‌اند.
در ۹ ماهه امسال ۸۳۷ هزار و ۳۴۵ خودروی سواری تولید شده که نسبت به ۷۶۱ هزار و ۵۰۸ دستگاه در ۹ ماهه پارسال رشد ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد. البته نکته قابل توجه آنکه تولید خودروی سواری در آذرماه امسال به میزان ۱۰۱ هزار و ۲۳۰ دستگاه بوده که نسبت به آذرماه پارسال (۱۱۰ هزار و ۴۷۲ دستگاه) افت ۸ درصدی داشته است. همچنین در آذر امسال نسبت به ماه قبل خود یعنی آبان ماه تنها ۲۰۵ دستگاه بیشتر تولید شده است.
همچنین در ۹ ماهه امسال ۱۲۰ هزار و ۸۳۹ دستگاه وانت تولید شده که نسبت به مدت مشابه پارسال رشد ۳۶ درصدی و ۲ هزار و ۵۴۲ دستگاه ون تولید شده که نسبت به ۹ ماهه پارسال رشد یک درصدی را ثبت کرده است. همچنین در این مدت ۲۷ هزار و ۸۹۲ دستگاه کامیونت، کامیون و کشنده تولید شده که نسبت به مدت مشابه پارسال رشد ۲۱ درصدی را تجربه کرده است.
بررسی طرف دیگر ترازوی تولید خودرو نشان می‌دهد که تولید خودروهای سنگین افت محسوسی را تجربه کرده‌اند؛ این در حالی است که برخلاف جریان پرشتاب صنعت اتوبوس‌سازی جهانی هر روز شاهد مشکل فزاینده فرسودگی ناوگان اتوبوس‌های شهری در کشور هستیم؛ مشکلی که علاوه‌بر ایجاد هزینه‌ها بالای نگهداری برای مالکان و شرکت‌های مجری خطوط اتوبوسرانی، موجب بی‌رغبتی شهروندان برای سوار شدن به اتوبوس‌ها، ایجاد جلوه بصری نامناسب در زیباسازی شهرها، افزایش آلودگی هوا به‌ویژه در کلانشهرها و در مواقعی حادثه‌آفرین شده است. با وجود حال بد اتوبوس‌های شهری و نیاز مبرم ناوگان حمل‌ونقل عمومی به نوسازی اتوبوس‌ها، آمارها نشان می‌دهند که در زمینه تولید شرکت‌های اتوبوس‌‌سازی داخلی با کاهش مواجه شده‌ایم.
به این ترتیب در ۹ ماهه امسال ۶۱۲ دستگاه مینی‌بوس و میدل‌باس تولید شده که نسبت به ۹ ماهه پارسال افت ۲۰ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین در این بازه زمانی ۶۸۳ دستگاه اتوبوس تولید شد که نسبت به مدت مشابه پارسال بیانگر کاهش ۳۱ درصدی است؛ یعنی در مجموع ۱۲۹۵ دستگاه اتوبوس، مینی‌بوس و میدل‌باس در کشور تولید شده است.
این نوع خودروها با توجه به بازار مصرف، مشتریان عمومی ندارند و صرفا باید از سوی نهادها و سازمان‌های دولتی و حکومتی سفارش‌گذاری شوند، اما به نظر می‌رسد جو غالب بازار فرصت تفکر و سرمایه‌گذاری‌های لازم را از مسوولان گرفته است. در واقع عدم سرمایه‌گذاری مناسب و خروج برخی شرکای خارجی این صنعت، وضعیت اتوبوس‌سازان را درست در زمانی که حمل‌ونقل بین‌شهری نیازمند نوسازیبوده، با چالش‌هایی روبه‌رو کرده است.
به اعتقاد‌ بسیاری از کارشناسان، کاهش نقد‌ینگی شرکت‌های خود‌روساز تجاری که د‌ر نهایت کاهش تسهیلات برای خرید‌ خود‌روهای تجاری را د‌ر پی د‌اشته، موجب شد‌ه شرکت‌های خود‌روساز با رکود‌ نسبی هم مواجه شوند‌.
بنابراین اتوبوس‌سازان کشور را در میان تولیدکنندگان خودروهای تجاری می‌توان کم‌اقبال‌ترین دانست؛ خودروسازانی که به‌رغم برخورداری از کمترین حجم وابستگی به خارجی‌ها و بالاترین میزان داخلی‌سازی، کمترین فروش و سرمایه‌گذاری را در دوران تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی به خود اختصاص داده‌اند. در توضیح بیشتر باید گفت که مشتریان اصلی اتوبوس‌سازان کشور و شاید بتوان گفت عمده مشتریان این بخش؛ یعنی شهرداری‌های کشور، در سال‌های اخیر به دلایل مختلف از جمله نبود بودجه کافی، از نوسازی و توسعه ناوگان حمل‌ونقل مسافری کشور سر باز زده‌اند و اقدام مناسبی برای خرید اتوبوس از تولیدکنندگان داخلی انجام نداده‌اند و با توجه به نبود مشتری، خودروساز نیز انگیزه‌ای برای تولید ندارد.
البته علیرضا زاکانی شهردار تهران نسبت به این موضوع اطلاع کافی دارد؛ او چندی پیش گفته بود که «حدود ۲ هزار و ۲۰۰ اتوبوس روزانه در تهران فعال هستند که به دلیل فرسودگی، روزانه تعدادی از آنها از مدار فعالیت خارج می‌شوند.» زاکانی با بیان اینکه ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت در این سال‌ها دچار غفلت و عقب‌ماندگی تاریخی شده است، تاکید کرده بود که «همه ون‌های پایتخت فرسوده هستند و باید از رده خارج شوند؛ همچنین ۷۰ درصد تاکسی‌ها و ۸۰ درصد اتوبوس‌های تهران نیاز به نوسازی دارند.»

منبع: روزنامه جهان صنعت