حال مسئله اینجاست که در صورت ارتباط دوباره خودروسازان و قطعه سازان کشور با خارجی‌ها پس از لغو تحریم، دستاوردهای این این نهضت از بین رفته و باز هم واردات اوج بگیرد. در این مورد با امیرحسن کاکایی استاد دانشگاه و کارشناس خودرو گفت و گو کرده‌ایم. کاکایی اعتقاد دارد دلالی از تولید خوشمزه‌تر است و احتمالاً با باز شدن درهای مملکت، دستاوردهای داخلی سزای هوا خواهد شد.

*پس از خارج شدن شرکای خودروساز بزرگ مثل رنو، پژو و حتی چینی‌ها از کشور، آیا توانستیم جای خالی آنها را پر کنیم؟

در کل بله. ما همین الان با شرایط تحریم کامل چیزی حدود ۸۰۰ الی ۹۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید می‌کنیم و در کنار این موضوع ایران‌خودرو و سایپا دو محصول جدید هم طراحی کرده‌اند. این موضوع به آن معناست که خودروسازان کشور توانسته‌اند جای شرکای خارجی را از نظر تولید پر کنند. اما از نظر حجم تولید، رکورد تیراژ، یک میلیون و ۶۰۰ دستگاه بوده و الان به حدوداً نصف رسیده است. با این حال از نظر فناوری توانایی خود را نشان داده‌ایم و توانسته‌ایم موارد زیادی را داخلی‌سازی کنیم.

*این بدان معناست که خودروسازی کشور می‌خواهد بدون شرکای خارجی به راه خود ادامه دهد؟

این مسئله چند جنبه دارد. یکی این که ما الان فعلاً روی پای خودمان ایستادیم، با این حال نمی‌توان از توسعه نیز غافل شد. توسعه در صنعت خودرو هزینه‌بر است و به همین علت خودروسازهای بزرگ مجبور به ادغام با یکدیگر شده‌اند تا هزینه تحقیق و توسعه را تأمین کنند. ما از نظر اقتصادی ظرفیت رقابت پایاپای با خودروسازان بزرگ خارجی را نداریم، اما از حیث فناوری، دارای پتانسیل هستیم. البته طبیعی است که کند خواهیم بود، زیرا ظرفیت‌سازی سرمایه‌گذاری می‌خواهد. متاسفانه در این سه سال تحریم، سیاستمدارها و سیاست‌گذارها بلایی سر صنعت خودرو آوردند که به شدت از نظر اقتصادی تضعیف شده است. این صنعت در حال حاضربالای ۵۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد و حداقل دو سال آینده‌اش را تا الان فروخته است، بنابراین با چه پولی می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند؟ فعلاً نیز مشکل قیمت‌گذاری دستوری حل نشده و در نتیجه مشخص نیست تأمین مالی شرکت‌های بزرگ قرار چگونه و از چه مسیری انجام شود. ضمناً اگر از نظر مالی تأمین صورت بگیرد برای اقتصادی بودن باید تیراژ حداقل بالای یک میلیون دستگاه باشد. در مجموع به اعتقاد من خودروسازی کشور از نظر فنی ظرفیت توسعه دارد ولی از نظر اقتصادی با چالش سرمایه گذاری مواجه است.

*فکر می‌کنید در صورت لغو تحریم، باز هم داخلی سازی قطعات ادامه پیدا کند؟

آنقدر که دلالی در این مملکت مزه دارد، تولید ندارد. به محض این که درهای کشورکمی باز شوند، احتمالاً تمام دستاوردهای مربوط به داخلی سازی زمین می‌خورند. طی تحقیقی که آمریکا انجام داده، در ۶۰ سال گذشته تحریم‌هایی که بیش از ۳ سال طول کشیده، دیگر اثربخش نبوده است. ما هم در حال نزدیک شدن به مرز سه سال هستیم. در این مدت خیلی از مشکلات را پشت سر گذاشتیم و حالا می‌خواهیم بهره‌برداری کنیم. با این حال وقتی فضا باز شود، طبیعی است طرف خارجی با قیمت ارزان‌تر محصول به بازار ما می‌فرستد. مردم هم از این مسیر پر تلاطم خسته هستند، در نتیجه بازار باز می‌شود و احتمالاً سرمایه‌گذاری‌ها در راستای داخلی سازی، از بین می‌روند. به شما قول می‌دهم طرفداران تکنولوژی‌های جدید و واردات و... به زودی درهای واردات را باز می‌کنند و دستاوردهای داخلی سازی را زمین خواهند زد، زیرا منافع دلالی‌شان بیشتر از منافع تولید داخل است.

*پیشنهادات شما برای این‌ که شرکای خوب در خودروسازی داشته باشیم چیست؟ آیا چین و روسیه گزینه‌های مناسبی هستند؟

در مذاکرات بین‌المللی هر کسی به دنبال منافع خودش است. روسیه و چین از نظر من فرقی با آمریکا و اروپا از حیث شراکت ندارند. این‌ها به دنبال تأمین منافع خودشان هستند. به خصوص چین و روسیه در شراکت‌های بین‎‌المللی بسیار منفعت‌طلب‌تر از غربی‌ها هستند. این موضوع بارها ثابت شده است. از طرفی آن‌ها خودشان در خیلی از زمینه‌ها فناوری ندارند. خود روسیه الان برای فرانسوی‌ها کار می‌کند و اینگونه نیست که چون صنعت‌ هوا فضایش قوی است خودروسازی قوی هم داشته باشد. ما باید خیلی آگاهانه در مذاکرات وارد شویم و قوی برخورد کنیم. برای قوی بودن، باید خودروساز قوی داشته باشیم. متاسفانه الان بدترین زمان برای مذاکره است زیرا در این سه سال سیاست‌گذاران خودروسازی را از نظر اقتصادی ضعیف کرده‌اند. همین الان که بوی احیای برجام آمده، همین غربی‌ها در حال مذاکره‌اند، زیرا آن‌ها بازار ایران را می‌خواهند و قصدشان این نیست که کاری برای ما انجام دهند. بنابراین باید استراتژی قوی برای مذاکره داشته باشیم که متاسفانه نداریم. در دنیا الان فقط غول‌ها باقی می‌مانند، برای همین است که ابر ادغام‌ها در صنعت خودرو در حال شکل‌گیری است. برای مثال کره جنوبی یک خودروساز دارد. فرانسه دو خودروساز دارد ولی کشور ما ۳۰ خودروساز دارد و این یک ضعف بزرگ استراتژیک است.

چه اتفاقی می‌افتد؟ همه‌ این ۳۰ خودروساز می‌روند و مذاکره می‌کنند و چیزی که اتفاق می‌افتد، مذاکره‌ ۳۰ کوتوله با غول‌هاست. به اعتقادمن، هر خودروسازی می‌آید ایران، باید پول بیاورد و فقط فناوری کافی نیست. شرط دوم این است که باید در سال اول ۶۰ درصد داخلی‌سازی شود و تا سال سوم به ۸۰ درصد برسد. این باعث رشد و توسعه قطعه‌سازی ما می‌شود. شرط سوم هم این است که باید ۲۰ یا ۳۰ درصد از خودروهای تولیدی صادر شوند. اگر این اتفاقات بیفتند، شراکت خارجی ارزشمند است اگر نه، اصلاً مذاکره معنی ندارد. حتی پیشنهاد من این است که در حال حاضر مذاکره با خودروساز‌ها ارزش‌آفرینی نمی‌کند. الان باید در سطح قطعه‌سازان مذاکره کرد. چون ما از نظر خودروسازی قوی هستیم و در حال حاضر ضعفمان فعلاً در بخش قطعه‌سازی است. بنابراین بهتر است به جای شریک خودروساز دنبال شریک قطعه‌ساز مهم بگردیم و قطعه‌سازهای بزرگمان را تقویت کنیم.