امروز دقیقا 9 ماه از روزی که هاشم یکه زارع از مدیرعاملی ایران خودرو برکنار و بلافاصله بازداشت شد، می گذرد. این در حالی است که سرانجام رسما و دقیقا مشخص نشد جرم این مدیر قدیمی صنعت خودرو چه بود و چه حکمی علیه وی صادر شد.
28 مرداد سال گذشته بود که سخنگوی دولت خبر از برکناری یکه زارع از مدیرعاملی ایران خودرو داد. آن طور که علی ربیعی عنوان کرد، یکه زارع با تصمیم رضا رحمانی وزیر وقت صنعت،معدن و تجارت و به دلیل افزایش قیمت "عمدی" و "بدون هماهنگی" محصولات ایران خودرو از سمت خود عزل شد. این بار برای نخستین بار بود که خبر عزل یک مدیرعامل در خودروسازی را سخنگوی دولت اعلام می کرد و از همین رو مشخص بود ماجرای یکه زارع پیچیده تر و فراتر از یک عزل معمولی است. این موضوع اتفاقا خیلی زود عیان شد، چه آنکه ساعاتی بعد از اعلام خبر برکناری یکه زارع از مدیرعاملی ایران خودرو، ضابطان قضایی به دفتر کارش رفته و وی را بازداشت کردند.
با وجود آنکه سخنگوی دولت اعلام کرده بود یکه زارع به دلیل افزایش قیمت محصولات برکنار شده، اما در ادامه مشخص شد داستان چیز دیگری است و وی درگیر پرونده ای پیچیده تر از اینها شده است. ازآنجاکه پیش از داستان یکه زارع، برخی مدیران سابق سایپا نیز به اتهام تبانی در فروش سبدی محصولات بازداشت شده بودند، گمان می رفت وی نیز در ذیل پرونده ای مشابه روانه بازداشتگاه شده باشد، که اتفاقا سخنگوی قوه قضاییه نیز آن را تایید کرد. آن طور که غلامحسین اسماعیلی اوایل شهریور 97 اعلام کرد، یکه زارع به اتهام "اخلال کلان در نظام اقتصادی کشور از طریق اخلال در نظام توزیع نیازمندی‌های عمومی از مسیر فروش سبدی محصولات ایران‌خودرو" بازداشت شده است.
هر چه بود، حالا همه منتظر بودند تا دادگاه یکه زارع به عنوان مدیر باسابقه و خوشنام خودروسازی کشور برگزار و در مورد اتهامات وی تصمیم گیری شود. با این حال اما تا به امروز و با وجود گذشت 9 ماه از بازداشت یکه زارع، هیچ خبری مبنی بر برگزاری دادگاه و اعلام حکم قضایی علیه وی انتشار نیافته و تنها گفته می شود پرونده اش ماه ها پیش به شعبه دوم دادگاه ویژه رسیدگی به جرایم اخلالگران و مفسدان اقتصادی ارجاع شده است. در طول دوران بازداشت اما روایات مختلفی در مورد شرایط یکه زارع نقل شد، از جمله اینکه او در انفرادی به سر می برد و یکبار نیز به دلیل بروز مشکلات جسمی، کارش به بیمارستان کشیده است.
آخرین اخباری نیز که از یکه زارع در دست است، حکایت از آزادی وی (موقت و دائم آن مشخص نیست) دارد. همچنین پیش تر خبرهایی مبنی بر اینکه یکه زارع در حال جمع آوری مدارک برای دفاع از خود است، منتشر شد. برخی بر این باورند که یکه زارع قربانی اتفاقات رخ داده در بازار خودرو (رشد شدید قیمت ها و کمبود عرضه ناشی از پایین آمدن تولید) شده، چه آنکه فروش سبدی محصولات یک روش معمول در ایران خودرو و سایپا است و در راستای تامین نقدینگی به کار گرفته می شود. یکه زارع همچنین در اواخر عمر مدیرعاملی در ایران خودرو، با قطعه سازان بزرگ به چالش خورد و حتی ساپکو (شرکت طراحی، مهندسی و تأمین قطعات ایران‌خودرو) را که گفته می شد به محل لابی با قطعه سازها تبدیل شده بود، به نوعی منحل کرد.
اما یکه زارع که اخیرا در یک نظرسنجی به عنوان چهره سال خودروسازی ایران در سال 98 انتخاب شد، سابقه حدودا 30 سال کار در خودروسازی را دارد و دو بار دیگر نیز این عنوان را به دست آورده بود. وی پیش از مدیرعاملی ایران خودرو، سکان هدایت پارس خودرو، سایپادیزل و ایران خودرو دیزل را در دست داشت و جزو معدود مدیران صنعت خودرو ایران بود که پله پله رشد کرد و سرانجام به صندلی مدیرعاملی بزرگترین خودروساز کشور نیز رسید. گفته می شود وی در عقد قرارداد با خودروسازان خارجی تبحر داشته و نمونه آن، قرارداد پارس خودرو با نیسان ژاپن برای مونتاژ ماکسیما است. طبق این قرارداد، ماکسیما برای مدت 10 سال و بدون حاشیه خاصی در ایران مونتاژ شد و خاطره ای خوش از خود نزد مشتریان به جا گذاشت. در مورد قرارداد پژو هم گفته می شود یکه زارع آن را طوری منعقد کرده که ایران خودرو بتواند بدون حضور خودروساز فرانسوی نیز از پلت فرم محصولات مشترک آمده در قرارداد، استفاده کند. ظاهرا اینکه ایران خودرو توانسته با وجود تحریم و رفتن پژو از کشور، پژو 301 را به نوعی داخلی سازی کند، نتیجه سختگیری های یکه زارع در زمان عقد قرارداد با خودروساز فرانسوی بوده است.
هر چه هست، یکه زارع بیشتر عمر مدیریتی خود را در خودروسازی بدون حاشیه گذراند و از وی به عنوان مدیری پاکدست و به دور از زد و بند یاد می شد. اگر نبود ماجرای تابستان سال گذشته، شاید او حالا همچنان سکان هدایت ایران خودرو را در دست داشت. هرچند عزل و نصب ها در خودروسازی ایران به دلیل ماهیت دولتی اش، معمولا به دور از سیاست نیست، با این حال یکه زارع حتی اگر سیاسی هم بود، تجربه و تخصص و سابقه اش به آن می چربید.
مدیر با سابقه خودروسازی ایران حالا احتمالا همه وقتش را کنار خانواده اش می گذراند و خاطرات تلخ و شیرین 30 سال مدیریت در خودروسازی را مرور می کند. او ماه هاست یکه و تنهاست.
