با پایان انتخابات ریاست‌جمهوری و پیروزی مسعود پزشکیان، بازارها واکنش مثبتی نشان دادند و قیمت‌ دلار کاهش یافت اما کارشناسان معتقدند که این واکنش‌ها موقتی است و تحولات بازار خودرو به ترکیب دولت جدید، تعامل با مجلس و انتخابات آمریکا بستگی دارد. با توجه به افزایش تقاضای سوداگرانه و کاهش تولید و واردات خودرو در سال‌های گذشته، قیمت خودرو به شدت افزایش یافته است. با پیروزی پزشکیان و سیاست‌های احتمالی کاهش قیمت‌گذاری دستوری و تسریع واردات خودرو، پیش‌بینی می‌شود که قیمت خودرو در کوتاه‌مدت کاهش یابد اما انتخابات آمریکا نیز بر این روند تاثیرگذار خواهد بود.
انتخابات ریاست‌جمهوری به پایان رسید و مسعود پزشکیان تا چند هفته دیگر به عنوان نهمین رییس‌جمهور ایران فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. پیروزی پزشکیان، همانطور که انتظار می‌رفت، با واکنش مثبت بازارها همراه شد؛ به‌گونه‌ای که قیمت‌ دلار آزاد روز شنبه به زیر ۶۰‌هزار تومان رسید. با وجود این، اغلب کارشناسان معتقدند که واکنش بازارها در چند روز آینده تنها یک شوک موقتی است و اینکه بازارها چه روندی را در میان‌مدت و بلندمدت در پیش خواهند گرفت، به عوامل مختلف دیگری بستگی دارد.

ترکیب هیات دولت، به‌ویژه تیم اقتصادی دولت چهاردهم، نحوه تعامل با مجلس اصولگرا و از همه مهم‌تر انتخابات آمریکا، از جمله عواملی هستند که سمت و سوی بازارها را تعیین خواهند کرد. در این شرایط، چه آینده‌ای در انتظار بازار خودرو خواهد بود؟ بازاری که طی چند سال گذشته شرایط به شدت ملتهبی را پشت‌سر گذاشته و براساس آمارهای رسمی، میانگین قیمت خودرو در بازار آزاد از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا خرداد ماه امسال بیش از ۱۷برابر شده است. پرسش اصلی این است که با توجه به پیروزی پزشکیان و عقاید اقتصادی تیم او که تا حدودی مشخص شده است، پیش‌بینی قیمت خودرو چگونه خواهد بود؟
برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید عوامل اثرگذار بر قیمت خودرو را بررسی کرد. با توجه به ساختار اقتصاد ایران، چند عامل کلیدی بر روند کلی بازار خودرو تاثیرگذار هستند.

افزایش تقاضا برای خرید خودرو
تقاضا در بازار خودروی ایران به دو دلیل عمده طی چند سال گذشته به شدت افزایش یافته است: اولین دلیل به فضای تورمی اقتصاد ایران بازمی‌گردد؛ در حقیقت، با توجه به افزایش شدید قیمت‌ها، افراد برای حفظ ارزش پول خود سعی می‌کنند تا حد امکان از نگهداری پول خودداری و آن را به یک دارایی تبدیل کنند.

در این شرایط، بازار خودرو به یکی از بازارهای هدف پول‌های سرگردان یا اصطلاحا سوداگرانه تبدیل شده و همین موضوع منجربه افزایش تقاضا در بازار خودرو شده است. به بیان دیگر، با افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری با همان تقاضای سوداگرانه، شاهد تشدید تقاضا برای خودرو طی چند سال گذشته بوده‌ایم. دومین عامل افزایش تقاضا در بازار خودرو به قیمت‌گذاری دستوری بازمی‌گردد.

با تشدید قیمت‌گذاری دستوری خودرو طی سال‌های گذشته، فاصله میان قیمت کارخانه و بازار خودرو به شدت افزایش یافته است. همین موضوع باعث شده در شرایط تورمی، بازار خودرو به یکی از بازارهای جذاب برای پول‌های سرگردان تبدیل و منجربه تشدید تقاضای سوداگرانه در این بازار شود.

کاهش عرضه
در حالی که تقاضا در بازار خودرو طی سال‌های گذشته و به‌ویژه از سال ۱۳۹۷ به طور فزاینده‌ای افزایش یافته است، عرضه با کاهش قابل‌توجهی همراه بوده است. اولین موضوعی که کاهش عرضه خودرو در بازار را به همراه داشت، کاهش تیراژ تولید خودروسازان داخلی بود.

تشدید تحریم‌های اقتصادی و خروج خودروسازان خارجی از ایران منجربه کاهش قابل‌توجه تیراژ تولید خودروسازان شد. در حالی که تولید خودروی سواری در سال ۱۳۹۶ برابر با یک‌میلیون و ۵۳۵‌هزار دستگاه بود، این رقم در سال ۱۳۹۸ به ۸۶۰‌هزار دستگاه کاهش یافت که نشان‌دهنده افت بیش از ۴۳‌درصدی تولید خودرو طی دو سال است.
همزمان با کاهش تولید خودروسازان داخلی، واردات خودرو نیز از سال ۱۳۹۷ ممنوع شد تا عرضه خودرو در بازار آزاد با شوک قابل‌توجهی مواجه شود. براساس آمارهای گمرک، میزان واردات خودرو در سال ۱۳۹۶ حدود ۹۳‌هزار دستگاه و در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۹۲‌هزار دستگاه خودرو بود.

تشدید عدم تعادل
می‌توان نتیجه گرفت که بازار خودرو طی سال‌های گذشته با عدم تعادل قابل‌توجهی همراه بوده است؛ از یک سو تقاضا در بازار خودرو به شدت افزایش یافته و از سوی دیگر، عرضه با افت قابل‌توجهی همراه بوده است. این موضوع خود را در جهش قابل‌توجه قیمت خودرو در مقایسه با تورم نشان می‌دهد.

براساس آمارهای رسمی، تورم کلی اقتصاد ایران از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا پایان خرداد امسال حدود ۶۸۰‌درصد بوده است. به بیان دیگر، میانگین قیمت تمام کالاها و خدمات در اقتصاد ایران در این بازه زمانی حدود ۸/۷برابر شده است اما در همین بازه زمانی، میانگین قیمت خودرو در بازار آزاد بیش از ۱۷برابر افزایش یافته است.
هرچند عوامل دیگری همچون تورم، قیمت‌دلار و… بر بازار خودرو اثرگذار هستند، اما می‌توان گفت که هر یک از این عوامل خود را در عرضه و تقاضا نشان می‌دهند.

پیش‌بینی قیمت خودرو
با توجه به بررسی عوامل اثرگذار بر قیمت خودرو، اکنون می‌توان به چشم‌اندازی از قیمت خودرو دست یافت.
در سمت تقاضا، به نظر می‌رسد با توجه به پیروزی مسعود پزشکیان، کمی از انتظارات تورمی و التهابات اقتصادی کاهش یابد؛ همین موضوع می‌تواند منجربه کاهش تقاضای سوداگرانه در بازار آزاد شود. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد یکی از سیاست‌های خودرویی که در دولت چهاردهم پیگیری خواهد شد، کاهش قیمت‌گذاری دستوری در اقتصاد و البته صنعت خودرو باشد. در صورت تحقق این سیاست و کاهش فاصله قیمت بازار و کارخانه، بخشی از تقاضای سرمایه‌گذاری و سوداگرانه از بازار خودرو خارج خواهد شد.

بنابراین از سمت تقاضا به نظر می‌رسد که با کاهش نسبی تقاضا همراه باشیم. در سمت عرضه نیز وضعیت بهبود نسبی پیدا کرده است؛ در سال گذشته، تیراژ تولید خودروی سواری به بیش از یک‌میلیون و ۱۳۱‌هزار دستگاه رسیده است. هرچند آمار تولید دو خودروساز بزرگ کشور در دو ماه ابتدایی امسال نسبت به سال ۱۴۰۲ با افت همراه بوده است، اما به نظر می‌رسد شرایط در ماه‌های آینده و البته با تعدیل قیمت کارخانه‌ای بهبود یابد.

از سوی دیگر، واردات خودرو در ماه‌های ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته بهبود قابل‌توجهی یافته است. براساس آمارهای گمرک، در بهار امسال حدود ۷‌هزار دستگاه خودرو وارد کشور شده است، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال ۱۴۰۲ کمتر از ۳۰۰ دستگاه بود. با توجه به اظهارات پزشکیان در رقابت‌های انتخاباتی مبنی بر تسریع واردات خودرو، به نظر می‌رسد که روند واردات خودرو در دولت چهاردهم تسریع شود.
بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به شرایط حاکم بر بازار خودرو، شرایط برای افت قیمت خودرو فراهم است. البته باید توجه داشت که انتخابات آمریکا در پاییز امسال و پیروزی احتمالی ترامپ می‌تواند منجر به شوک نسبی به اقتصاد ایران شود. به‌طور کلی، به نظر می‌رسد محتمل‌ترین سناریو برای پیش‌بینی قیمت خودرو حداقل تا پاییز امسال، افت نسبی باشد.

منبع: روزنامه جهان صنعت